Zona verde
Parque do Carme de Abaixo
Parroquia
San Fructuoso
Tipoloxía
Capela
Cronoloxía
1773
Historia
Unha capela é un pequeno edificio destinado ás practicas relixiosas da liturxia católica. Estes oratorios tamén existen noutras prácticas cristiás, como a anglicana ou a luterana.
Xeralmente é de menor tamaño que unha igrexa, pode consistir nun edificio independente ou estar construída no interior dunha igrexa, xeralmente anexa á nave maior. As capelas tamén poden aparecer formando parte doutros edificios como pazos, vilas, colexios, universidades, cárceres, conventos, cuarteis, castelos...
Antigamente as casas nobres, gremios e outras profesións liberais vinculábanse cunha das capelas existentes nunha igrexa, podendo formar en torno a ela unha confraría, que en moitas ocasións establecíanse fortes rivalidades entre elas.
A palabra capela provén do latín cappella, diminutivo de cappa (capa), e os clérigos que exercen nela o seu ministerio chámanse capeláns. Co termo capela desígnanse diferentes construcións: institucións eclesiásticas coma o cabido ou capítulo eclesiástico, educativas no caso do corpo equivalente nun colexio universitario, ou artísticas, especialmente no mundo da música, onde capela é o corpo de músicos dunha igrexa. Unha capela ardente é o túmulo que se levanta para celebrar as exequias.
O elemento básico desta edificación é o altar, elemento necesario para a celebración do culto e onde se sitúa a imaxe da súa advocación, normalmente nun retablo formado por pequenos piares ou columnas. É frecuente que conteña sepulcros dos donantes da capela.
Hai capelas famosas porque relaciónanse con elas a realización de milagres ou as aparicións de santos e virxes, polo que é frecuente que haxa romarías relacionadas con elas para conmemorar estes eventos.
Descrición
A Capela do Carme de Abaixo, coñecida así para diferenciala da Igrexa do Carme de Arriba, veciña do convento de Santa Clara, foi construída ao bordo do río Sarela e á beira da Ponte do Carme de Abaixo. A súa construción, promovida pola Confraría da Nosa Señora do Carme, coincide nun momento especial en que confluirán os postulados do luxoso barroco, que aínda se negaba a desaparecer, e a nova arte que trata de impoñer austeridade, o neoclasicismo. Manifestándose neste momento a tensión entre recargamento e sinxeleza, e entre licenza e rigor á norma.
A Confraría da Nosa Señora do Carme nace o 1 de xaneiro de 1749. A maioría das confrarías de Santiago afloran con maior forza nos séculos XVII e XVIII, e teñen maioritariamente orixe gremial. Mais a Confraría do Carme nace por causas estritamente relixiosas. Estas causas son debidas, no espiritual, á posibilidade de gañar indulxencias e beneficiarse dos sufraxios ofrecidos permanentemente polos irmáns defuntos e, no material, polo auxilio que se presta á familia do confrade defunto aguilloada pola necesidade, sen esquecer o dereito que os confrades tiñan de gozar dunha xornada festiva de confraternidade. Estas festas, sobre todo na segunda metade do século XVIII, eran especialmente vixiadas polas autoridades relixiosas debido ao excesivo gasto en que ás veces incorrían.
Antes da construción da igrexa actual existía unha pequena capela coñecida como da Nosa Señora da Ponte do Arcebispo. Esta ermida manterase en pé moi pouco tempo porque na Xunta de Cabidos do 9 de marzo de 1760 acordarase facer unha nova, polas evidentes razóns que expoñen os documentos que se gardan na parroquia e na confraría. A actual igrexa do Carme de Abaixo foi encargada pola Confraría do Carme e a súa construción desenvolveuse en dúas fases. A primeira entre 1750 e 1773 e a segunda no século seguinte, a partir de 1867.
Na construción do século XVIII, as obras prolónganse extraordinariamente debido á crítica situación económica de Galicia en toda a década de 1760, causada polas malas colleitas, a crise agraria e a carestía extrema. Interveu na construción do século XVIII o arquitecto Clemente Sarela e é probable que tamén Lucas Ferro Caaveiro. É un templo de estilo barroco clasicista durante cuxa construción se perde o sinal do barroco compostelán dando como resultado unha obra de carácter moi rural. Consta dunha planta moi sinxela, dunha soa nave rectangular, cuberta a dúas augas cunha lanterna circular no centro.
No século seguinte, reformarase para darlle un maior ancho. Estas obras non só rompen a proporcionalidade da capela construída no século XVIII, senón que tamén reducen a luz ao eliminar unha fiestra lateral do muro sur que será substituída por un pouco afortunado cruceiro.
A fachada distribúese entre pilastras que enmarcan a porta sobre a que se sitúa unha furna coa imaxe da Virxe do Carme que a preside, representada cunha tipoloxía nada frecuente que, de feito, é a primeira e única vez que se empregará en Santiago. Un pouco máis arriba vese o escudo carmelitano. Coroa a fachada unha torre campanario de tipo moi común ao doutras igrexas da cidade, que se sitúa enriba do frontón curvo de remate. No muro lateral norte atópase un relevo que representa os santos fundacionais da confraría: a Virxe do Carme e San Eleuterio, que posiblemente foi colocado cara ao ano 1900.
A traza do retablo maior de 1767 pódese atribuír a Miguel Ferro Caaveiro segundo un recibo que consta no arquivo parroquial. Presenta mestura de elementos rococós, xunto a outros de estilo neoclásico. Presídeo a Virxe do Carme rodeada de San Brais, San Emixidio, San Ramón, Santa Quiteria, San Gabriel, unha cohorte que insiste na salvación dos perigos tanto materiais como espirituais. De todas as figuras, a máis valiosa é sen dúbida a de Santa Quiteria, obra de José Ferreiro e que mostra as características estilísticas dos talleres composteláns do terceiro cuarto do século XVIII. No exterior, existe un taboleiro de xogos gravado na pedra, similar aos que se poden ver en San Lourenzo e en outros lugares da cidade.
.jpg)
.jpg)
.jpg)
.jpg)
.jpg)
.jpg)
.jpg)
.jpg)
.jpg)
