Escultura de José Martí do Paxonal

Historia

José Julián Martí Pérez (1853-1895) foi un político e escritor cubano, destacado precursor do modernismo literario hispanoamericano e un dos principais líderes do movemento independentista cubano. Xunto a Simón Bolívar e José de San Martín, Martí é considerado un dos fundamentais protagonistas do proceso de emancipación de Hispanoamérica.

Nacido no seo dunha familia española con poucos recursos económicos, á idade de 12 anos comezou a estudar no colexio municipal onde destacou polas súas calidades intelectuais. Tras o inicio da Guerra dos Dez Anos (1868-1878), iniciou a súa actividade revolucionaria.

Aos 17 anos foi condenado a seis anos de cárcere pola súa pertenza a grupos independentistas, realizando traballos forzados no penal até que o seu mal estado de saúde valeulle o indulto.

Deportado a España, licenciouse en dereito e filosofía e letras pola Universidade de Zaragoza. Tras viaxar por Europa e América, tras a Paz de Zanjón trasladouse a Cuba, mais foi deportado de novo polas autoridades cubanas, medorentas ante o seu pasado revolucionario. Fincouse en Nova York e dedicouse por completo á actividade política e literaria.

Desde o exilio, José Martí afanouse na organización dun novo proceso revolucionario en Cuba, e en 1892 fundou o Partido Revolucionario Cubano e a revista Patria. Converteuse entón no máximo adaíl da loita pola independencia do seu país.

Ademais de destacado ideólogo e político, foi un dos máis grandes poetas hispanoamericanos e a figura máis destacada da etapa de transición ao modernismo. Cronista e crítico excepcional, fixo de moitos dos seus textos auténticos ensaios, algúns de carácter revolucionario. Como poeta coñéceselle por Versos libres, Ismaelillo e Versos sencillos.

A famosa canción cubana Guantanamera, da que existen numerosas versións, emprega as primeiras frases do poema Versos sencillos de José Martí. Nestes versos, un home cubano fala cunha muller de Guantánamo. Esta canción prestábase a improvisacións, nos que se empregaba a ironía ou a protesta, polo que alcanzou moita sona desde a súa aparición, cara a década de 1930.