Lagoa de Cornes

Historia

A zona da valgada de Cornes aparece representada, na cartografía do Instituto Geográfico Nacional de 1943 e 1944, como unha área de cultivos. Na citada cartografía, non aparece recollida ningunha referencia á lagoa. Si aparece reflexada a chegada da auga recollida da valgada de Cornes, no seu extremo sur, a través dun fluxo superficial temporal e difuso cara o río Sar.

Na fotografía aérea do Voo Americano (USAF 1945-1956), distínguese como o espazo constitúe unha área agrícola, non apreciándose signos da presenza dunha lagoa. Nos sucesivos voos dispoñibles, entre 1945 y 1986, obsérvase unha situación similar, manténdose a paisaxe agrícola tradicional na contorna e a ausencia de signos que evidencien a presenza dunha lámina de auga.

En todas as fotografías aéreas, apréciase a existencia dun terraplén na parte baixa do espazo, sobre o cal descorre a vía do ferrocarril. Na cartografía aparece debuxado un paso baixo o citado terraplén que serviría de desaugue ás augas procedentes da valgada de Cornes cara o río Sar. Este paso pódese apreciar á súa vez nas diferentes fotografías aéreas dispoñibles. A construción do terraplén e a nova vía data de 1943, momento no que a estación de ferrocarril actual substitúe á antiga estación de Cornes. Na fotografía do ano 2012, xa aparece construído o actual viaduto que substitúe a unha parte do antigo terraplén, observándose a lagoa no seu estado actual.

No referente ás pradarías hiperhúmidas, pódese afirmar que o espazo constituíu unha área agrícola tradicional na cal, a presenza dun substrato pouco permeable, determinaría a presenza da auga preto da superficie, e que o uso predominante sería como pasteiros húmidos seminaturais.

O espazo encádrase nunha paisaxe periurbana, na cal se estableceu dende antigo un uso agrícola tradicional, que persistiría até finais dos anos 1980. Este uso relacionaríase coa presenza de pradarías seminaturais de carácter húmido, debido á tendencia ao asolagamento dos terreos. En canto á lagoa, non existe ningún dato que permita afirmar a presenza dunha lagoa na contorna con anterioridade á década de 1980.

Nas fotografías aéreas dispoñibles, obsérvase como na obra inicial de unión da vía do ferrocarril coa nova estación de tren de Santiago, as vías discorrían sobreelevadas pola creación dun terraplén de grandes dimensións que se estendería dente o túnel construído sobre a estrada de Ourense até o actual túnel baixo a estrada SC-11. Este terraplén aparece reflexado na cartografía de 1943.

Nas obras de construción da dobre vía convencional neste treito, substitúese unha parte do terraplén polo actual viaduto, que será finalmente reformado e duplicado coas obras de entrada do tren de alta velocidade na cidade. Dado que as obras de entrada da alta velocidade realizáronse con posterioridade ao “descubrimento” da lagoa, é probable que esta se formase a raíz das obras realizados durante os traballos de desdobramento da dobre vía convencional. A obra do mencionado terraplén, realizada en 1943, rompeu a conexión entre a valgada de Cornes e o río Sar, aínda que o paso da auga mantíñase pola presenza dun paso que aparece sinalado na cartografía da década de 1940.

Tras as obras de construción do desdobramento da vía, non se recuperou a situación inicial, quedando o terreo baixo o novo viaduto, elevado con respecto á valgada de Cornes e ao río Sar. Deste xeito, aínda que se eliminou o terraplén, non se restableceu a conexión superficial e directa entre a valgada e o Sar. Moi probablemente, durante estas obras estableceuse a situación actual, cun terreo sobreelevado que separa a valgada e a canle do Sar, sen unha conexión superficial ou subterránea, baixo o terraplén, directa para as augas entre ambos espazos.

Esta situación, sería con toda probabilidade a que propiciase que a zona de menor cota da valgada, acumulase as augas recollidas no val. A presenza dun substrato de estrutura limosa, pouco permeable e a ausencia dun desaugue directo das augas, conduciría ao estancamento da auga e a formación da lagoa.