Parque de San Domingos de Bonaval

Historia

O Parque de San Domingos de Bonaval ten unha superficie duns 39.000 m2 e sitúase na aba do outeiro da Almáciga, ao nordeste da cidade de Santiago de Compostela. Foi inaugurado o 24 de xullo de 1994, tras a rehabilitación do terreo sobre o que se asentaba un convento dominico que fora transferido ao Concello tras a desamortización de 1836.

Bonaval está vinculado ás figuras históricas de Bernal de Bonaval e Xoán Tuorum.

Bernal de Bonaval é un dos máis célebres autores da lírica profana galego-portuguesa nas cortes de Fernando III e Afonso X O Sabio (século XIII) e un dos primeiros en utilizar como lingua literaria o galaicoportugués. Consérvanse 19 cantigas deste xograr, nas que se cita frecuentemente o lugar de Bonaval.

No século XIV, Xoán Tuorum será unha personaxe ligada á historia de Bonaval. Este ferreiro da Porta do Camiño, foi condenado sen defensa á pena capital. Os feitos que motivaron a súa condena varían en función da fonte que se consulte:

- Liderou o enfrontamento contra o dominico Berenguel de Landoria, arcebispo de Santiago de 1317 a 1330, mais que até o 1322 non puido tomar posesión do cargo por mor da oposición e das emboscadas do pobo santiagués, que prefería ter un bispo galego e manter o realengo.

- Rebelouse contra os frades de Santo Domingo polo preito sobre o terreo baldío na rúa das Rodas, xa que consideraban que tiñan dereito de uso desas terras municipais.

Dise que Xoán Tuorum era un home bo e piadoso, que liderara o movemento popular a causa do seu espírito idealista. Foi apresado e condenado a morrer na forca do monte da Almáciga (entón chamado monte Ouriz). Ao pasar fronte ao cemiterio do Rosario, parouse a rezar á Virxe de Belén rogándolle ...ven e valme!, e caeu morto, liberándose da afronta de ser axustizado. O nome da rúa de Bonaval podería vir desta expresión, mais outras teorías din que provén da expresión latina bona vale, referíndose ao fermoso val que forman estas terras.

A repentina morte de Xoán atribuíuse a un milagre da Virxe, que así demostraba a inocencia de Xoán, ao que tamén se lle chama o Home Santo de Bonaval. Para recordalo, hai unha inscrición no tímpano da entrada do Rosario: ESTA IMAGE E HE AQVI POS TA POR ALMA DE IHA TVORUM ERA MCCCLXVIII.

Autores como Filgueira Valverde, Neira de Mosquera ou Pérez Lugín recollen o mito vinculado a este personaxe nas súas novelas, inmortalizándoo na literatura. Tamén testemuñan estes feitos a Fonte do Home Santo no Campo da Angustia e o Cruceiro do Home Santo, que podemos atopar ao fondo da costa de San Domingos, na Praza da Porta do Camiño ou 8 de Marzo, que segundo a tradición foi levantada polo Concello en 1330 para lembranza de Xoán Tourum.

O convento de San Domingos conéctase tradicionalmente co centro histórico de Santiago de Compostela por medio da Porta do Camiño, unha das antigas entradas cando a cidade aínda contaba coa cerca defensiva que a rodeaba e á que se chega a través da costa de San Domingos.

Os seus artífices foron o arquitecto Álvaro Siza (premio Pritzker no 1992) e a arquitecta-paisaxista Isabel Aguirre de Urcola, dentro da remodelación e posta en valor da zona realizada ao crearse o espazo museístico formado polo Museo do Pobo Galego e o Centro Galego de Arte Contemporánea (CGAC). O espazo debía acondicionarse para crear un parque público e acompañar aos novos museos, integrándose co antigo convento. Siza emprende a actuación un ámbito que o fascinara coas súas plataformas invadidas pola vexetación e contidas por muros medio destruídos.

Este espazo foi gañador do Premio Nacional de Arquitectura Manuel de la Dehesa, na IV Bienal de Arquitectura Española de 1997, concedido polo Ministerio de Fomento, o Consejo Superior de Arquitectos de España, a Universidad de Alcalá de Henares e a Universidad Internacional Menéndez Pelayo. A intervención de Siza foi completada en 2005 co proxecto de Víctor López Cotelo na rúa da Caramoniña, lindeira co muro de peche do parque.